ΩΡΑ...

Παρασκευή 4 Μαρτίου 2011

Το έθιμο του «Μάρτη» ή της «Μαρτιάς»


Τα παλιότερα χρόνια οι άνθρωποι συνήθιζαν την πρώτη ημέρα του Μαρτίου να φοράνε ένα «Μάρτη», δηλαδή ένα βραχιολάκι φτιαγμένο από κόκκινη και άσπρη κλωστή, το οποίο σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση το φορούσαν για να μη μαυρίσουν από τον ήλιο του Μάρτη!


Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά» είναι ένα παμπάλαιο έθιμο, με βαλκανική διασπορά που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένο με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή, που ονόμαζαν «Κρόκη» στο δεξί τους χέρι ή στο αριστερό τους πόδι!
Από την 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν. Τον φτιάχνουν την τελευταία μέρα του Φλεβάρη και τον φορούν την πρώτη μέρα του Μάρτη, πριν βγουν από το σπίτι. 


Το έθιμο του «Μάρτη» το διατήρησαν οι Βυζαντινοί με αποτέλεσμα να τηρείται και σε πολλές χώρες των Βαλκανίων! Για παράδειγμα οι Βούλγαροι, τηρώντας παραδόσεις και έθιμα αιώνων, την πρώτη του μήνα Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που λέγονται «Μαρτενίτσα».
Σε ορισμένες περιοχές της Βουλγαρίας, οι κάτοικοι τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα» (Μπάμπα Μάρτα, στα βουλγαρικά), που είναι η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη. Η «Μαρτενίτσα» λειτουργεί στη συνείδηση του βουλγαρικού λαού ως φυλαχτό, το οποίο μάλιστα είθισται να προσφέρεται ως δώρο μεταξύ των μελών της οικογένειας, συνοδευόμενο από ευχές για υγεία και ευημερία. 


Το ασπροκόκκινο στολίδι της 1ης του Μάρτη φέρει στα ρουμανικά την ονομασία «Μαρτιζόρ». Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει το Μάρτιο και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της Ρουμανίας. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Θεός -  Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι.
Μια μέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε το δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη. Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του - λέει ο μύθος - έβαψε κόκκινο το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το «Μαρτισόρ», με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα.


Το έθιμο του Μάρτη γιορτάζεται ίδιο και απαράλλαχτο στα Σκόπια με την ονομασία «Μάρτινκα». Οι κάτοικοι της γειτονικής μας χώρας φορούν βραχιόλια από κόκκινη και άσπρη κλωστή για να μην τους «πιάσει» ο ήλιος, τα οποία και βγάζουν στα τέλη του μήνα ή όταν δουν το πρώτο χελιδόνι. Άλλοι πάλι, δένουν τον «Μάρτη» σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή. 


Στην Αλβανία το βραχιόλι που φορούν είτε για να μην τους πιάσει ο ήλιος είτε το κρεμούν σε κάποιο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία ονομάζεται «Βερόρε».
Στην πρόσφατη λαογραφία μας οι μανάδες φορούσαν τον «Μάρτη» στα παιδιά τους ώστε να προστατεύονται τα πρόσωπα τους από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, καθώς τα λευκά και ροδαλά πρόσωπα θεωρούνταν όμορφα! Γι' αυτό και μία λαϊκή παροιμία λέει:
«Οπόχει κόρη ακριβή του Μάρτη ο ήλιος μη τη δει». 


Σε μερικές περιοχές φορούσαν το «Μάρτη» στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, για να μην σκοντάφτει ο κάτοχος του! Σε πολλά χωριά της χώρας μας κρεμούσαν τις κλωστές του Μάρτη όλη τη νύχτα στα κλαδιά μιας τριανταφυλλιάς για να της χαρίσουν ανθοφορία, ενώ σε άλλες περιοχές το έβαζαν γύρω από τις στάμνες για να προστατέψουν το νερό από τον ήλιο και να το διατηρήσουν κρύο! Το βραχιόλι του «Μάρτη» αλλού το φορούσαν μέχρι να δουν τα πρώτα χελιδόνια, αλλού μέχρι το βράδυ της Ανάστασης οπότε και το έδεναν στη λαμπάδα για να καεί κι αυτό και αλλού τα κρεμούσαν στα δέντρα για να τα βρουν τα χελιδόνια και να φτιάξουν με αυτά τη φωλιά τους!


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου